Ο αιώνας που πέρασε μας χάρισε τρία μεγάλα δώρα. Κατ’ αρχήν τον Κιν/φο και το Βίντεο. Από το τέλος της δεκαετίας του 70 αντιλαμβανόμαστε ότι ο κιν/φος είναι η καλύτερη φόρμα για να αφηγηθούμε ιστορίες. Είναι μια άλλη μορφη μυθιστορήματος όπου η λογοτεχνική του υπόσταση υποκαθίσταται από το τρόπο με τον οποίο χειριζόμαστε την εικόνα. Άλλωστε είναι σχεδόν ολοφάνερο ότι η γλώσσα του κιν/φου προϋπάρχει στην λογοτεχνία. Το βίντεο είναι καταλληλότερο για θέματα πιο αφηρημένα η πιο εγκεφαλικά. Αποτελεί προέκταση της ποίησης η του δοκιμίου. Αν και σήμερα και οι δυο αυτές μορφές οπτικοακουστικής δημιουργίας είναι πια αναγνωρισμένες και αποδεκτές εν τούτοις λίγοι εχουν συνειδητοποιήσει τα προβλήματα στον τρόπο παρουσίασης τους. Όσον αφορά στον κινηματογράφο οι πρώτες κιν/φικες αίθουσες άρχισαν να σχεδιάζονται την δεκαετία του 70, ενώ το βίντεο εξακολουθεί να μην εχει τον δικό του χώρο. Η τηλεόραση απεδείχθη ο πιο ακατάλληλος χώρος και για τις δυο αυτές οπτικοακουστικές καλλιτεχνικές μορφές. Αν και ο Μακ Λούχαν το επεσήμανε ήδη από το 1967, χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν τριάντα χρόνια για να καταστεί σαφές ότι η τηλεόραση αίνε χώρος δημοσιογραφικός, το καταλληλότερο μέσο για την μετάδοση πληροφορίας , ακόμα κι αν αυτή εχει την μορφη εκπομπών τύπου life style η reality show η ακόμα την μορφη σαπουνόπερας που είναι δραματοποιημένο reality show. Όλα αυτά πολύ απέχουν από αυτό που θα ονομάζαμε καλλιτεχνική δημιουργία. Η σχέση μας με την τηλεόραση είναι χαλαρή. Πριν την τηλεόραση μας έκανε συντροφιά το ραδιόφωνο. Την ανοίγουμε και ενώ αυτή παίζει εμείς ασχολούμαστε με οτιδήποτε άλλο. Δύσκολα συγκεντρωνόμαστε να δούμε τηλεόραση. Μορφές πολύ οργανωμένες όπως ο κιν/φος και το βίντεο μας κουράζουν . Η καλλιτεχνικοί δημιουργία χάνει την θερμή υπόσταση της όταν προβάλλεται στο ψυχρό αυτό μέσο μετάδοσης της πληροφορίας. Το τρίτο Δώρο είναι το internet. Ένα νέο παράλληλο σύμπαν που διαστέλλεται διαρκώς και μοιάζει να μην εχει όρια. Το internet είναι ένας νέος χώρος φιλοξενίας και διανομής παραδόξως εξ’ ίσου κατάλληλος και για την πληροφορία, και για την επικοινωνία και για την οπτικοακουστική καλλιτεχνική δημιουργία. Η μεγάλη του διαφορα από την τηλεόραση είναι η διαφορετική σχέση που επιβάλει στον χρηστή. Μια σχέση αλληλεπίδρασης. Τον αναγκάζει να επιλέξει. Κατά συνέπεια ο χρηστής δεν είναι παθητικός θεατής. Δεν είναι μόνο θεατής. Στην οθόνη του κομπιούτερ του συγκεντρώνεται για να παρακολουθήσει όπως όταν πηγαίνει σινεμά η θέατρο, όπως όταν διαβάζει ένα βιβλίο, όπως όταν ακούει μουσική. Το internet όμως του προσφέρει και κάτι περισσότερο. Του δίνει την δυνατότητα να πάει παρακάτω, του δίνει εξουσία στο χρόνο ενώ στις παραδοσιακότερες μορφές ο χρόνος δεν είναι δικός του και πρέπει να περιμένει. Τα δυο παραπανω στοιχεία αναδεικνύουν το internet ως το πιο κατάλληλο χώρο για το οπτικοακουστικό μετά την κιν/φικη αίθουσα για τον κιν/φο και φυσικά για το άστεγο μέχρι τώρα βίντεο, κάτι που πλέον θα γίνει πιο εύκολα αντιληπτό με την επικράτηση της ευρυζωνικης τεχνολογίας. Ταυτόχρονα ο καλλιτέχνης ανακαλύπτει το στοιχείο της αλληλεπίδρασης που ήδη είναι , αλλά και θα εξακολουθήσει να αίνε τα επόμενα χρόνια ο βασικότερο σημείο αναφοράς μιας απίστευτης γκάμας πειραματισμών. Η δυνατότητα αλληλεπίδρασης μας απελευθερώνει από τα δεσμά της γραμμικής αφήγησης. Μας δίνει την δυνατότητα να αφηγηθούμε περισσότερα, ταυτόχρονα, αναπάντεχα. Να φτιάξουμε έργα που ο κάθε θεατής θα παρακολουθεί με άλλο τρόπο, που δεν θα εχουν μόνο μια μορφη, που θα μπορούν να εμπλουτίζονται από την ενεργή συμμετοχή του θεατή η του δημιουργού κατά περίσταση, η να αναπτύσσονται σύμφωνα με μαθηματικές ακολουθίες η σύμφωνα με την γνωσιολογική η συναισθηματική δράση του χρηστή-θεατή. Άρα αναφερόμαστε πλέον σε μια άλλη μορφη οπτικοακουστικής δημιουργίας που ανεξάρτητα όπιο το όνομα που θα της δώσουμε, η ουσία παραμένει η ιδια. Θα είναι interactive, πολυμορφική και non linear. To ίδιο έγινε και με το βίντεο στις δεκαετίες 60, 70 και 80. Art video, πειραματικό βίντεο, δημιουργικό βίντεο, νέα μέσα. Άλλοι μιλούν για νέο σινεμά, άλλοι για future σινεμά, άλλοι για ηλεκτρονικό σινεμά, για Ε-cinema. η hyper cinema η hyper media. . (από το hyper text & multi media.).
Άλλα πλεονεκτήματα είναι ότι το κόστος παραγωγης χαμηλώνει ακόμα περισσότερο, ότι η διανομής είναι πολύ πιο εύκολη, η δυνατότητα συνδημιουργίας και συνεργασίας από απόσταση εφικτή και άμεση. Το internet όμως όπως όλα τα καινούργια πράγματα αλλάζουν και την σχέση του καλλιτέχνη με το έργο του. Καταργούν τον παραδοσιακό ρόλο του σκηνοθέτη ως επικεφαλής μιας ομάδας ειδικών στα τεχνικά θέματα και τον φέρνουν σε μια ανάλογη θέση μ’ αυτή του ζωγράφου η του συγγραφέα. Είναι έως απίθανο να κατασκευάσει κάποιος διαδραστικό έργο χωρίς να γνωρίζει και να χειρίζεται ο ίδιος τα νέα εργαλεία. Όπως συνέβη και με την εμφάνιση των κομπιούτερ που δημιούργησε μια νέα γενιά αναλφάβητων, τα νέα εργαλεία και το internet εκτοπίζει από τις νέες αυτές μορφές δημιουργίας όσους καλλιτέχνες δυσκολεύονται η αρνούνται να προσαρμοστούν στις νέες αυτές συνθήκες. Ευτυχώς που ο κιν/φος και το βίντεο δεν εξαφανίζονται, τουλάχιστον προς το παρόν και όπως έγραψε και η φίλη μου η Άννα Χατζηγιαννάκη στην εισαγωγή του emagic ευτυχώς που δεν εμφανίσθηκαν ακόμα στο internet οι νέοι Ντα Βίντσι και Αϊζενστάιν.
Νίκος Γιαννόπουλος
Θεσσαλονικη, 2002
