Συλλογικό,
«Τα κόμικς», επιμέλεια Δημήτρης Κολιοδήμος, εκδ. Αιγόκερως,
Αθήνα 1982, σελ. 173.
Μπορεί αυτή η έκδοση να είναι λίγο παλιά,
αλλά κρατά ακόμα τον επίκαιρο χαρακτήρα της. Στις μέρες μας τα
κόμικς όλο και περισσότερο επηρεάζουν τις άλλες μορφές τέχνης.
Τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, το θέατρο, τελικά έχουν κατακτήσει
το δικό τους χώρο στο μεγάλο και ενιαίο χώρο του θεάματος.
Θρυλικές μορφές που μας χάρισαν γέλιο, αγωνία,
τρόμο, που μας έδειξαν την περιπέτεια και πως αυτή «παντρεύεται»
με τη φαντασία, σε αυτό το βιβλίο αναλύονται και παρουσιάζονται.
Ο Σούπερμαν, ο Αστερίξ, ο Τεντέν, ο Φλας Γκόρντον, ο Ποπάι, ο
Ταρζάν, ο Κόναν και ο Κόρτο Μαλτέζε είναι οι πρωταγωνιστές αυτού
του έργου, αν μπορούσαμε να παρομοιάσουμε αυτό το βιβλίο με ένα
έργο, μια παράσταση.
Το βιβλίο αρχίζει με την εισαγωγή που έχει
γράψει ο Δημήτρης Κολιοδήμος, κριτικός κινηματογράφου. Εισάγει,
με αυτό τον τρόπο, τους ήρωες του που θα αναλυθούν αργότερα από
τους συνεργάτες του, τους συγγραφείς των κεφαλαίων που ακολουθούν.
Η αυλαία ανοίγει και ο χάρτινος κόσμος παρουσιάζεται μπροστά
μας, υποκλίνεται και κάθεται στον καναπέ του ψυχαναλυτή. Ξαπλώνει,
είναι η σωστή έκφραση.
Αστερίξ: «Αυτοί οι Γάλλοι είναι τρελοί». Περίεργος
για τίτλος; Δε νομίζω, αυτόν όμως διάλεξε ο Dwight R. Decker
για να γράψει ένα άρθρο με αφορμή τον Αστερίξ. Καλή ανάλυση,
μπαίνει βαθιά στο θέμα και βρίσκει τα στοιχεία που κάνουν αυτό
το κόμικς διάσημο και αγαπητό για αρκετές δεκαετίες. Πολύ ενδιαφέρουσα
η ανάλυση των χαρακτήρων του κόμικς, τι κρύβεται πίσω από αυτό.
Στο τέλος παραθέτει τη δική του κριτική, η οποία είναι πολύ μικρή,
δυσανάλογη με το μεγάλο κείμενο που έχει προηγηθεί, δηλαδή την
αναφορά στο ιστορικό παρασκήνιο, στο κόμικ και στο δημιουργό
του. Έχει δημοσιευθεί στο «The comics Journal», Νο 36, 1978,
και τη μετάφραση έχει κάνει ο Δημήτρης Κολιοδήμος. Οι σημειώσεις,
όλες του μεταφραστή, μας φέρνουν στην εποχή που εκδόθηκε το βιβλίο
και είναι πολύ επεξηγηματικές.
«Κόναν ή ο κόσμος της ηρωικής φαντασίας»,
αυτός είναι ο τίτλος ενός μικρού κεφαλαίου, του Γιώργου Φίλη.
Ο συγγραφέας του ενσωματώνει στο λόγο του τα ιστορικά στοιχεία,
το πώς έγινε το κόμικ και την ανάλυση-κριτική του. Οι δύο παραπομπές
του συμπληρώνουν το κείμενο βάζοντάς μας στο πνεύμα αυτής της
δημιουργίας.
Στη θάλασσα τώρα! Ο Πάνος Κουτρουλάρης διαλέγει
να ασχοληθεί με τον Κόρτο Μαλτέζε. «Ο Κόρτο Μαλτέζε και η αυλή
των θαυμάτων» είναι ο τίτλος αυτού του μικρού κεφαλαίου, το οποίο
μοιάζει, όσον αφορά στη δομή του, με αυτό του Φίλη. Εδώ έχουμε
περισσότερες σημειώσεις που μας βάζουν πιο βαθιά στην κριτική
του Κουτρουλάρη.
Με το Λούκυ Λουκ ασχολείται ο Francis Lacassin.
Ο τίτλος αυτού του κεφαλαίου, «Λούκυ Λουκ: ένας καουμπόυ, πολύ
μεγάλος για το σινεμασκόπ», μας προδιαθέτει ότι θα έχουμε την
προέκταση του κόμικ στην Έβδομη τέχνη. Και πράγματι έτσι είναι.
Ο Lacassin κάνει μια καλή κριτική στο κόμικ, όπως αυτό έχει δημοσιευτεί,
και την επεκτείνει στο φιλμικό κείμενο, έτσι όπως έχουμε δει
αυτόν τον ήρωα στη μεγάλη ή στη μικρή οθόνη. Πολύ καλή η μετάφραση
του Μπάμπη Ακτσόγλου, εύστοχες οι σημειώσεις του και πολύ ενημερωτική
η φιλμογραφία που ετοίμασε. Είναι αναδημοσίευση από το «Giff
Wiff», Νο 5-6, 1963.
Ο Francis Lacassin έχει γράψει και το επόμενο
κεφάλαιο, «Ποπάυ ή ο ναύτης που ήρθε κατά τύχη», το οποίο έχει
δημοσιευτεί στο ίδιο περιοδικό, στο Νο 17, το 1966. Και εδώ έχουμε
την ίδια δομή, δεν υπάρχει η προέκταση στον κινηματογράφο, έχει
όμως αναλύσει αυτό το κόμικ με χιούμορ, όπου τα ιστορικά στοιχεία
εντάσσονται πολύ αρμονικά. Εδώ η μετάφραση είναι του Μπάμπη Ακτσόγλου
και της Φωτιάς Μίτση.
Ο Ουμπέρτο Έκο γράφει ένα εκπληκτικό κείμενο
για το Σούπερμαν. «Ο μύθος του Σούπερμαν», αυτός είναι ο τίτλος.
Ο Έκο αναλύει το Σούπερμαν δίνοντας τις κοινωνικές, πολιτικές
και ιδεολογικές προεκτάσεις αυτού του ήρωα του γνωστού κόμικ
που έχει κατακτήσει τη μικρή και τη μεγάλη οθόνη. Δε θα ήταν
υπερβολή αν θα λέγαμε ότι αυτή η ανάλυση μπορεί να ήταν πρότυπο
για κάθε ανάλυση σε ένα αφηγηματικό έργο. Τη μετάφραση έχει κάνει
ο Μπάμπης Ακτσόγλου, ο οποίος έχει συμπληρώσει τις σημειώσεις
του συγγραφέα. Το πρωτότυπο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Communication»,
Νο 24, 1976.
Ο Joachim Schiele κάνει μια καλή ιστορική
αναφορά για τον Ταρζάν. Με τίτλο «Ταρζάν, το τελευταίο αρχέτυπο
ενός ήρωα», έχουμε μια πλήρη ιστορική περιήγηση στο κόμικ, πως
ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε, αλλά και στο δημιουργό του. Πίσω από
αυτή την αναφορά υπάρχει το σκιαγράφημα μιας εποχής που ενδιαφέρει
τους λάτρεις των κόμικς. Εδώ τη μετάφραση έχει κάνει ο Γιώργος
Τσίτσοβιτς.
«Ο Τεντέν, ο Ερζέ και εμείς», αυτός είναι
ο τίτλος του κεφαλαίου που έγραψε ο Νίκος Γιαννόπουλος. Ο συγγραφέας
μιλά για τον Τεντέν, για το καλλιτέχνημα του Ζορζ Ρεμί (κατά
κόσμο) ή Ερζέ (όπως υπέγραφε, με αυτό το ψευδώνυμο). Η ιστορική
αναφορά συνυπάρχει με την κριτική, τις πολιτικές και ιδεολογικές
προεκτάσεις. Όμορφο κείμενο που προσπαθεί και καταφέρνει να συνδυάσει
τον Τεντέν με άλλους ήρωες των κόμικς.
Τέλος, με ένα πολύ μικρό κείμενο του Gunther
Metken, «Φλας Γκόρντον, ένας ήρωας του διαστήματος», τελειώνει
η ύλη αυτού του βιβλίου. Παρά το μικρό όγκο του, έχουμε σε αυτό
το κεφάλαιο μια πολύ περιεκτική ανάλυση που βάζει τα πράγματα
στη θέση τους. Ο συγγραφέας κάνει μια ψυχαναλυτική προέκταση
στην κριτική του, η οποία θα μπορούσε, κάλλιστα, να συμπληρώσει
αυτή του Έκο. Τη μετάφραση έχει κάνει ο Γιώργος Τσίτσοβιτς και
το πρωτότυπο κείμενο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Μαμούθ»,
Νο 5, 1981 και στο βιβλίο του συγγραφέα «Fisher», 1970.
Πολλές εικόνες από αυτά τα κόμικς συντροφεύουν
το κείμενο, πολύ όμορφο το εξώφυλλο και πιο συναρπαστικό, για
τους φίλους των κόμικς, το οπισθόφυλλο. Όμως δε γράφεται πουθενά
ο πρωτότυπος τίτλος των άρθρων, για όσα είναι μεταφράσεις, κάτι
που θα ήταν χρήσιμο για τους ερευνητές του είδους.
Γιάννης Ιωαννίδης
